Bội thu lớn trong ngành xuất khẩu lúa gạo
Trong những ngày cuối năm, không khí sản xuất tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Lộc Trời vẫn rất sôi động, nhằm hoàn thành các đơn hàng cuối cùng của năm 2023, góp phần tăng trưởng thêm ngành xuất khẩu lúa gạo Việt Nam. Ông Nguyễn Duy Thuận, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Lộc Trời, đã chia sẻ rằng hiện tại, phần lớn các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đã hoàn tất các đơn hàng cho năm 2023.
Hằng năm, Tập đoàn Lộc Trời xuất khẩu khoảng 700.000 tấn gạo đến thị trường Philippines và một lượng lớn gạo chất lượng cao đi vào thị trường Liên minh châu Âu (EU). Công ty đang tích cực chuẩn bị cho các đơn hàng trong năm 2024, đặc biệt là giá bán sản phẩm gạo tại EU đang ở mức rất tích cực.
Tập đoàn Lộc Trời đã trải qua một năm với nhiều kết quả tích cực đối với sản lượng và giá trị xuất khẩu gạo, từ đó ngày càng củng cố giá trị thương hiệu của gạo Việt Nam và đóng góp tích cực vào ngành xuất khẩu lúa gạo thành công.
Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan, tính đến hết nửa đầu tháng 12, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 7,9 triệu tấn gạo với giá trị hơn 4,5 tỷ USD, tăng 11% về khối lượng và 29% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Dự kiến trong năm 2023, xuất khẩu gạo có thể đạt khoảng 8,2 triệu tấn với kim ngạch gần 4,8 tỷ USD, mức cao nhất từ năm 1989 (năm mà Việt Nam bắt đầu xuất khẩu gạo) đến nay.
Đáng chú ý là tỷ trọng của các giống lúa chất lượng cao của Việt Nam đã tăng từ 50% năm 2015 lên 74% năm 2020 và hiện đạt 85%. Khối lượng gạo xuất khẩu được duy trì ở mức 6 triệu tấn, có chiều hướng tăng trưởng qua các năm, với giá trị xuất khẩu duy trì ở trên 3 tỷ USD/năm.
Rất nổi bật, gạo Việt Nam ngày càng khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế khi gạo ST25 chính hãng kỹ sư Hồ Quang Cua được vinh danh là gạo ngon nhất thế giới năm 2023.
Thành công này cũng giúp ST25 chính thức được hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường Liên minh châu Âu từ ngày 19/12.
Ngoài ST25, 10 giống gạo khác của Việt Nam cũng được hưởng ưu đãi thuế khi xuất khẩu vào EU, bao gồm Jasmine 85, ST24, ST5, ST20, Nàng Hoa 9, VĐ20, RVT, OM 4900, OM 5451 và Tài Nguyên Chợ Đào, đều đã được EU chấp nhận để hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường này. Điều này mở ra cơ hội gia tăng kim ngạch xuất khẩu gạo vào thị trường EU.
Theo thông tin từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), trong 9 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt gần 6,42 triệu tấn gạo với giá trị 3,54 tỷ USD, tăng 19,5% về lượng và tăng 35,9% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022. Giá xuất khẩu bình quân đạt 551 USD/tấn, tăng 16,8% so với mức bình quân cùng kỳ năm 2022. Trong đó, xuất khẩu gạo sang châu Âu chiếm 1,6% tổng lượng gạo xuất khẩu.
Các chuyên gia nhận định rằng với kết quả tích cực như hiện nay, ngành xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam sang EU có thể đạt khoảng 100.000 tấn, con số cao nhất từ trước đến nay và vượt quá hạn ngạch của Hiệp định EVFTA. Mặc dù lượng gạo này không lớn, nhưng mang lại giá trị gia tăng rất cao. Đây cũng là thị trường xuất khẩu nhiều tiềm năng đối với các loại gạo thơm và gạo hữu cơ của Việt Nam.
Trên thị trường thế giới, giá gạo xuất khẩu cũng liên tục tăng và là điểm sáng trong ngành xuất khẩu lúa gạo. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), trong tuần 3 của tháng 12, giá gạo Việt Nam duy trì ở mức 663 USD/tấn, là mức giá cao nhất trong nhiều năm trở lại đây.
Trong việc đánh giá về kết quả của ngành xuất khẩu lúa gạo của Việt Nam trong năm 2023, ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), đưa ra nhận định rằng với việc Ấn Độ, chiếm hơn 40% nguồn cung gạo trên thế giới, thực hiện các biện pháp hạn chế xuất khẩu gạo, điều này tạo ra một cơ hội cho các nguồn cung khác trên thị trường. Sự thành công của ngành lúa gạo Việt Nam thể hiện sự linh hoạt trong việc tận dụng thời cơ, từ đó gia tăng nguồn thu nhập và lợi nhuận cho bà con nông dân
Bước tiến trong ngành xuất khẩu lúa gạo 2024
Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), dự kiến trong năm 2024, sản lượng gạo toàn cầu có thể đạt mức kỷ lục gần 520 triệu tấn, đồng thời, mức tiêu thụ cũng tiến sát 525 triệu tấn. Điều này đồng nghĩa với việc thế giới sẽ phải đối mặt với thiếu hụt 5 triệu tấn gạo trong năm tới. Hơn nữa, lượng gạo tồn kho toàn cầu giảm xuống chỉ còn hơn 160 triệu tấn, tạo ra một thời cơ lớn cho ngành xuất khẩu lúa gạo Việt Nam.
Hiện nhiều nước, trong đó có Indonesia - một trong những đối tác lớn của Việt Nam, dự kiến sẽ tăng nhập khẩu khoảng 600.000 tấn gạo. Cũng như Philippines, một đối tác quan trọng khác của Việt Nam, trong năm 2023, dự báo sẽ nhập khẩu hơn 2,8 triệu tấn gạo. Trong số này, 90% tổng lượng nhập khẩu sẽ đến từ Việt Nam, 4,5% từ Thái Lan (126.560 tấn), 4,3% từ Myanmar (120.538 tấn), phần còn lại sẽ được cung cấp bởi Pakistan, Ấn Độ, và Campuchia
Vậy nên, trong bối cảnh có cơ hội, nhưng cũng đối diện với những thách thức, ngành xuất khẩu lúa gạo Việt Nam đặt ra một thách thức lớn, đó là hầu hết gạo Việt chưa có thương hiệu và tỷ trọng xuất khẩu các sản phẩm chất lượng thấp vẫn duy trì ở mức cao. Do đó, để duy trì một tăng trưởng bền vững, ngành lúa gạo cần tiếp tục điều chỉnh theo hướng nâng cao chất lượng, giá trị và đảm bảo gia tăng về giá trị hơn là số lượng.
Ngoài việc quy hoạch vùng và giám sát trong sản xuất, các doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng nông dân được khuyến khích mạnh mẽ thúc đẩy sự kết hợp trong sản xuất gạo chất lượng cao, thực hiện việc chuyển đổi cơ cấu và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, điều này đồng bộ với Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đến năm 2030.
Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân, một chuyên gia nổi tiếng trong lĩnh vực lúa gạo, đưa ra lời khuyên rằng ngành lúa gạo cần kiên trì theo đuổi chiến lược phát triển hạt gạo tập trung vào chất lượng và giá trị. Đồng thời, cần phát triển nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam theo hướng hiện đại và thân thiện với môi trường, được biết đến là nền nông nghiệp Net Zero. Mô hình vựa lúa-cá-tôm-trái cây ở đồng bằng sông Cửu Long, theo hướng "thuận thiên", như đã được đề cập trong Nghị quyết 120 của Chính phủ về phát triển bền vững của đồng bằng sông Cửu Long, cũng được nhấn mạnh.
Các doanh nghiệp lớn trên toàn quốc như Tập đoàn Lộc Trời, Tập đoàn Tân Long, Tập đoàn Thái Bình Seed… đang tích cực hợp tác với cộng đồng nông dân để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững cho ngành lúa gạo. Đồng thời, họ dần chuyển hướng sản xuất gạo theo tiêu chuẩn được thị trường đòi hỏi. Việc sản xuất theo yêu cầu của thị trường, thay vì theo cách truyền thống, được coi là một giải pháp quan trọng để thúc đẩy phát triển bền vững của ngành lúa gạo Việt Nam trước thách thức và cơ hội hiện nay