Được nhiều chuyên gia và doanh nghiệp đánh giá như vậy, khi nhấn mạnh rằng thị trường lúa và gạo đang trong một giai đoạn vô cùng thuận lợi. Giá gạo Việt Nam xuất khẩu đã lần đầu tiên vượt qua Thái Lan, đặc biệt là sau khi gạo Ông Cua ST25 lần thứ hai đoạt giải trong cuộc thi "Gạo ngon nhất thế giới" vào tháng 11 năm 2023.
Theo các chuyên gia, các cơ quan chức năng cần tham gia ngay vào việc xây dựng quy trình và tiêu chuẩn chọn giống, cũng như phát triển phương pháp canh tác phù hợp với yêu cầu của thị trường. Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ để mở rộng và phát triển sản xuất, cũng như quảng bá thương hiệu gạo Việt Nam
Cùng nhau xây dựng thương hiệu gạo quốc gia
Trong cuộc trò chuyện với chúng tôi, ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Công nghệ cao Trung An (TP Cần Thơ) - nhấn mạnh rằng việc xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam trong thời điểm này là hết sức cần thiết.
Ông Bình nhấn mạnh rằng, trong quá trình này, cần phải tập trung vào việc xây dựng thương hiệu từng loại gạo, từng doanh nghiệp, và từng vùng miền để tạo ra hình ảnh mạnh mẽ về gạo Việt Nam.
Ông cũng chia sẻ rằng người tiêu dùng trên toàn cầu ngày càng quan tâm đến các sản phẩm xanh, sạch và an toàn. Do đó, để xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam, cần phải phát triển ngành sản xuất lúa gạo bền vững từ quy trình canh tác trên cánh đồng cho đến khi đặt lên bàn ăn.
Trong chuỗi giá trị của ngành lúa gạo, ông Bình đặc biệt nhấn mạnh vấn đề của việc giảm phát thải trong quá trình trồng lúa. Ông nói: "Xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam bao gồm nhiều tiêu chí, không chỉ là về việc sản phẩm ngon. Chúng ta cần tập trung vào việc xây dựng hình ảnh cho từng loại gạo, từng giống lúa, đảm bảo đáp ứng được mọi nhu cầu của người tiêu dùng trên toàn thế giới, và đặc biệt là đạt được tiêu chuẩn về sản phẩm xanh, sạch và an toàn thực phẩm. Đây là tiêu chuẩn hàng đầu trong thời điểm hiện tại."
Theo phát biểu của Giáo sư Võ Tòng Xuân, việc xây dựng thương hiệu gạo là một vấn đề cực kỳ quan trọng, và mỗi cá nhân đều có trách nhiệm trong quá trình hình thành chuỗi giá trị này. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã nỗ lực tổ chức sản xuất và giới thiệu sản phẩm gạo ra thị trường quốc tế, nhưng do số lượng sản phẩm cung cấp ít và lợi nhuận không cao, nên họ gặp khó khăn.
"Diện tích trồng lúa hạn chế, không có cánh đồng lớn là một rào cản lớn trong việc xây dựng thương hiệu gạo của Việt Nam. Nếu chúng ta có thể giải quyết được những thách thức này, việc xây dựng thương hiệu sẽ trở nên dễ dàng hơn," ông Xuân nhấn mạnh.
Ông Huỳnh Văn Thòn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Lộc Trời, cũng chia sẻ rằng Việt Nam đã nỗ lực theo đuổi việc xây dựng thương hiệu lúa gạo, nhưng các khoản đầu tư vẫn chưa đạt được tiêu chuẩn. Ông cũng lưu ý rằng Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi hơn so với các quốc gia khác trong quá trình này.
Rất nhiều nhà khoa học và nông dân đã tích cực tham gia vào việc nghiên cứu và phát triển giống lúa. Với điều kiện thổ nhưỡng thuận lợi, Việt Nam liên tục sản xuất ra nhiều loại giống lúa ngắn ngày, cho phép trồng nhiều vụ trong năm và mang lại sự đa dạng trong ngành lúa gạo. Tất cả những điều này tạo ra điều kiện lý tưởng cho việc hình thành thương hiệu gạo.
Tuy nhiên, mọi khâu trong chuỗi giá trị của ngành lúa gạo cần phải cùng nhau hợp tác để xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam.
"Chúng ta cần phải xem xét lại từ quá trình sản xuất, chọn giống, quy hoạch, kiểm soát, thu mua, chế biến, bảo quản cho đến việc tiếp thị và xuất khẩu sản phẩm. Điều này là cần thiết để thúc đẩy quyết tâm xây dựng thương hiệu gạo. Nếu có sự đồng thuận và quyết tâm cao từ tất cả các bên, chúng ta có thể đạt được mục tiêu xây dựng một thương hiệu gạo Việt Nam mạnh mẽ," ông Thòn nhấn mạnh.
Nên chọn một hay nhiều loại gạo làm đại diện thương hiệu gạo quốc gia
Theo ông Trần Tấn Phương, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng, việc xây dựng thương hiệu gạo quốc gia là một hành trình dài, đòi hỏi sự tham gia từ nhiều cấp độ và nhiều ngành. Ông Phương nhấn mạnh rằng, để xây dựng thương hiệu quốc gia, cần lựa chọn một loại giống lúa chất lượng làm trọng tâm, kèm theo đó là một nhóm giống lúa đặc sản, chất lượng cao.
"Đối với cả hai loại này, quy trình sản xuất cần phải tuân thủ một chuẩn mực an toàn và đáp ứng được ngày càng tăng cao của thị trường," ông Phương đề xuất.
Ông Hồ Quang Cua, người được biết đến như "cha đẻ" của gạo ST25, cũng chia sẻ quan điểm tương tự, cho rằng chỉ nên tập trung vào một loại gạo để xây dựng thương hiệu gạo quốc gia. Ông lấy ví dụ rõ ràng từ Thái Lan, nơi chỉ chọn gạo Hom Mali làm trung tâm cho thương hiệu gạo quốc gia, còn những loại gạo khác được coi là sản phẩm phụ trợ.
Theo quan điểm của Giáo sư Võ Tòng Xuân, sau khi gạo ST25 lần thứ hai giành ngôi vương tại cuộc thi "Gạo ngon nhất thế giới", Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần phải sử dụng cơ hội này để chọn giống gạo nổi tiếng như ST25 để xây dựng thương hiệu gạo quốc gia Việt Nam, theo cách mà Thái Lan đã thành công với việc chọn gạo Hom Mali.
Tuy nhiên, ông Huỳnh Văn Thòn đưa ra quan điểm khác, cho rằng thương hiệu gạo quốc gia cần phải được xây dựng dựa trên nền tảng của nhiều loại giống gạo.
Trong quá trình này, không thể không có những tên tuổi nổi tiếng riêng, từ đó tạo nên thương hiệu gạo quốc gia. Ngược lại, việc thúc đẩy thương hiệu gạo quốc gia cũng sẽ nâng tầm cho từng loại gạo của từng doanh nghiệp. Mỗi loại gạo phải tuân thủ một quy trình sản xuất nghiêm ngặt, bao gồm cả việc in bao bì và sử dụng logo đặc trưng.
Theo quan điểm của ông Lê Quốc Điền, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đồng Tháp, để xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam, cần lựa chọn một nhóm giống lúa phù hợp với đặc thù và nhu cầu của từng vùng miền. Trong nhóm này, phải bao gồm các loại gạo phục vụ cho nhóm người lớn tuổi (cần lượng đường thấp), nhóm thanh niên và nhóm trẻ, cũng như phải thích hợp với hệ sinh thái của từng khu vực.
"Việc lựa chọn giống ST25 sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc trồng trọt ở các tỉnh đầu nguồn, vì giống lúa này chỉ phù hợp với vùng biển. Những giống lúa có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và chống lại sâu bệnh có thể không có hương vị tốt nhưng lại rất phù hợp với tình hình biến đổi khí hậu hiện nay. Vì vậy, chúng ta cần phải có các loại gạo phù hợp với biến đổi khí hậu, thay vì chỉ tập trung vào một giống lúa duy nhất," ông Điền nhấn mạnh.
Theo ông Nguyễn Phước Thiện, phó chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp, trong tình hình thị trường gạo đang thuận lợi như hiện nay, cần phải tăng tốc quá trình xây dựng thương hiệu gạo quốc gia. Tuy nhiên, ông không tin rằng việc chọn duy nhất một giống lúa để đại diện cho thương hiệu gạo quốc gia là cách tiếp cận hợp lý. Thay vào đó, cần chọn nhiều loại giống để phù hợp với đa dạng địa hình, địa thế, sản phẩm và tầm quan trọng của ngành lúa gạo trong nền kinh tế Việt Nam.
"Chúng ta cần lựa chọn một nhóm sản phẩm phổ biến đại diện cho ngành nông nghiệp của quốc gia, thay vì tập trung vào các sản phẩm đặc thù hoặc thương hiệu riêng biệt," ông Thiện nhấn mạnh.
Các chuyên gia đề xuất rằng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng Bộ Công Thương cần phải tham gia ngay vào việc này. Họ cần phải nhanh chóng tham gia vào việc tìm kiếm các loại giống lúa chất lượng và sản phẩm gạo ngon để xây dựng thương hiệu quốc gia. Một cách để làm điều này là thông qua việc tổ chức các cuộc thi trong nước để tuyển chọn.
Ví dụ, có thể tổ chức các cuộc thi để chọn ra những loại gạo đã được lọt vào vòng 1 và vòng 2 trong nhiều năm trước, và sau đó sử dụng kết quả bình chọn của người tiêu dùng để chọn ra những sản phẩm có tiềm năng để phát triển thành các thương hiệu gạo quốc gia.
Theo một chuyên gia, việc xây dựng thương hiệu quốc gia cần phải dựa vào sự bình chọn và đánh giá từ các chuyên gia và thị trường, không thể chỉ dựa vào một cuộc thi duy nhất. Tuy nhiên, các cuộc thi như vậy có thể giúp sản phẩm gạo đạt giải được nhiều sự chú ý hơn, từ đó khích lệ doanh nghiệp xây dựng thương hiệu, khuyến khích người làm giống lúa và người thực hiện quy trình sản xuất chuẩn.
"Chúng ta nên hướng đến việc xem xét các giống lúa chuẩn và ngon nhất khi đã có đủ dữ liệu và kết quả từ các cuộc thi và đánh giá từ thị trường. Đây là phương pháp mà các nước như Ấn Độ và Thái Lan đã áp dụng. Mặc dù quá trình này có thể mất vài năm, nhưng nó sẽ tránh được sự chủ quan khi chỉ chọn một giống lúa một cách tùy tiện," TS Võ Hùng Dũng đã đưa ra gợi ý.
